Sắp xếp hệ thống cơ quan điều tra trong Công an nhân dân theo mô hình hai cấp
Sau 7 năm triển khai Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự (năm 2015), thực tiễn đã cho thấy nhiều chuyển biến tích cực trong hoạt động điều tra hình sự. Tuy nhiên, thời gian qua, đã có nhiều văn bản chỉ đạo mới của Đảng, Nhà nước liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra. Từ đó, đã đặt ra yêu cầu cần thiết phải sửa đổi Luật này để phù hợp tình hình mới.
Dự thảo Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự (sửa đổi) được xây dựng nhằm thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, như Kết luận số 121-KL/TW ngày 24/01/2025 của Ban Chấp hành Trung ương về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị Trung ương 6 khoá XII; Nghị quyết số 12-NQ/TW ngày 16/3/2022 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh xây dựng lực lượng Công an nhân dân thật sự trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới; Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới... Trong đó, yêu cầu: “Tiếp tục rà soát, điều chỉnh, hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của cơ quan điều tra và các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra theo hướng tinh, gọn, chuyên nghiệp, chất lượng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao”.
Thực hiện các chủ trương của Đảng, Nhà nước, Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an đã tổ chức chỉ đạo, triển khai các chính sách trên trong công tác tiếp tục sắp xếp, tinh gọn bộ máy Công an đơn vị, địa phương hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đặt ra trong tình hình mới. Ngày 18/02/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 02/2025/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Công an, theo đó, đã có sự thay đổi về tổ chức của Bộ Công an, dẫn đến sự thay đổi về tổ chức của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra của Công an nhân dân so với quy định của Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự hiện hành. Trong đó, Công an các địa phương tổ chức theo hướng sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy, giảm tầng nấc trung gian, được tổ chức, xây dựng theo mô hình Công an địa phương gồm 02 cấp (Công an tỉnh, Công an xã và không tổ chức Công an cấp huyện). Do đó, Cơ quan Cảnh sát điều tra của Công an nhân dân cũng cần được tổ chức theo mô hình gồm 02 cấp (Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an và Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh) và không tổ chức Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp huyện.
Trên cơ sở đó, dự thảo Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự (sửa đổi) thể hiện rõ việc sắp xếp hệ thống cơ quan điều tra trong Công an nhân dân theo mô hình hai cấp: Bộ Công an và Công an cấp tỉnh, không tổ chức Cơ quan điều tra cấp huyện như trước. Nội dung này được thể hiện tại nhiều điều khoản cụ thể như:
Điều 5. Cơ quan điều tra của Công an nhân dân
“1. Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an; Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh).
2. Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an; Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh.”
Điều 16 và Điều 17 - Quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an và Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh. Dự thảo không còn đề cập đến Cơ quan Cảnh sát điều tra cấp huyện như trong Luật hiện hành.
Việc sắp xếp tổ chức cơ quan điều tra trong Công an nhân dân thành hai cấp như trên sẽ góp phần giúp giảm đầu mối, tránh chồng chéo, đồng thời tăng cường hiệu quả chỉ huy, điều hành trong công tác điều tra hình sự, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra trong tình hình mới.
