Tăng cường nguồn lực tham gia gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc: Dự thảo Luật bổ sung lực lượng dân sự

Cơ sở pháp lý và thực tiễn cho việc mở rộng đối tượng:

Theo Tờ trình của Chính phủ, việc mở rộng đối tượng tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, đặc biệt là bổ sung lực lượng dân sự, là một bước đi cần thiết nhằm thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, đáp ứng yêu cầu từ thực tiễn hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế, cũng như phù hợp với thông lệ của nhiều quốc gia trên thế giới. So với Nghị quyết số 130/2020/QH14 hiện hành, dự thảo Luật đã có sự điều chỉnh quan trọng khi “mở rộng phạm vi đối tượng dân sự tham gia lực lượng gìn giữ hoà bình của Liên hợp quốc”.

Chủ trương này đã được thể hiện từ Đề án Tổng thể về Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hoà bình Liên hợp quốc được Bộ Chính trị thông qua vào tháng 11 năm 2012, trong đó có đề cập đến việc cử đối tượng dân sự và lộ trình, cơ chế quyết định liên quan. Trong các hoạt động ngoại giao cấp cao, lãnh đạo Liên hợp quốc đã trực tiếp đề nghị Việt Nam xem xét mở rộng các thành phần lực lượng tham gia, bao gồm cả các vị trí lãnh đạo và chuyên gia dân sự tại các phái bộ cũng như tại Ban Thư ký Liên hợp quốc.

Đánh giá của các cơ quan chức năng cho thấy, việc huy động lực lượng dân sự sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Thực tế, cơ cấu lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc bao gồm ba thành phần chính: quân đội, cảnh sát và dân sự. Trong đó, khối dân sự thường giữ vai trò ổn định và đảm nhiệm các vị trí then chốt. Việc có thêm nguồn nhân lực từ khối dân sự sẽ tạo điều kiện để Việt Nam tham gia sâu rộng hơn, đặc biệt là ở các vị trí mang tính chiến lược, hoạch định chính sách tại Liên hợp quốc, từ đó nâng cao vị thế và ảnh hưởng của quốc gia trên trường quốc tế. Đề xuất này đã nhận được sự đồng thuận cao từ các cơ quan Trung ương như Ban Đối ngoại Trung ương, Bộ Ngoại giao trong quá trình lấy ý kiến xây dựng dự thảo Luật. Công tác truyền thông chính sách về nội dung này cũng ghi nhận phản hồi tích cực từ dư luận xã hội.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy nhiều quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Anh, Đức... đã và đang triển khai hiệu quả lực lượng viên chức chính phủ tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình ở nhiều vai trò khác nhau, từ quản lý phái bộ, chuyên gia cao cấp đến các nhân viên hỗ trợ thực địa.

Quy định cụ thể trong Dự thảo Luật:

Nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc cho việc triển khai lực lượng dân sự, Dự thảo Luật Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc đã quy định rõ ràng các nội dung liên quan.

Tại Điều 2 về Đối tượng áp dụng, Luật này sẽ được áp dụng đối với:

“2. Cán bộ, công chức, viên chức Nhà nước được cử tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.”

Điều 12 về Lực lượng Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc nêu cụ thể:

“1. Lực lượng Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc:

b) Lực lượng dân sự, gồm: Cán bộ, công chức, viên chức Nhà nước được trang bị phương tiện kỹ thuật nghiệp vụ để thực hiện nhiệm vụ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.”

Đồng thời, “3. Các Ban, Bộ, ngành, địa phương căn cứ theo tiêu chuẩn của LHQ đối với từng vị trí chức danh cụ thể, lựa chọn nhân sự và quyết định phương tiện kỹ thuật nghiệp vụ đối với lực lượng thuộc quyền tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.”

Công tác tuyển chọn lực lượng cũng được quy định tại Điều 13:

“1. Lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc được tuyển chọn từ các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và các Ban, Bộ, ngành, địa phương.”

“3. Các Ban, Bộ, ngành, địa phương căn cứ theo tiêu chuẩn của Liên hợp quốc đối với từng vị trí chức danh cụ thể, lựa chọn nhân sự đảm bảo phù hợp, đáp ứng yêu cầu của Liên hợp quốc theo từng vị trí tuyển chọn.”

Về các lĩnh vực mà lực lượng dân sự có thể tham gia, Điều 6 của Dự thảo Luật đã bổ sung:

“g) Chuyên gia dân sự, hoạch định chính sách, y tế, luật pháp;”

“h) Các lĩnh vực khác theo đề nghị của Liên hợp quốc và do Hội đồng Quốc phòng và An ninh quyết định đối với lực lượng vũ trang, Thủ tướng Chính phủ quyết định đối với lực lượng dân sự.”

Thẩm quyền và quy trình liên quan đến việc cử, điều chỉnh, gia hạn nhiệm kỳ hay rút lực lượng dân sự được quy định chi tiết tại Mục 4, Chương II (từ Điều 22 đến Điều 23). Đáng chú ý, Điều 22 xác định rõ thẩm quyền:

“1. Thủ tướng Chính phủ quyết định việc cử, điều chỉnh, rút lực lượng dân sự tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.”

“2. Thủ tướng Chính phủ giao người đứng đầu các Ban, Bộ, ngành, địa phương quyết định gia hạn nhiệm kỳ công tác, rút lực lượng dân sự thuộc quyền về nước trong trường hợp khẩn cấp.”

Việc luật hóa quy định bổ sung lực lượng dân sự tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc không chỉ thể hiện sự nhất quán trong đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển của Đảng và Nhà nước ta, mà còn thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc chung tay giải quyết các thách thức an ninh toàn cầu, đóng góp thiết thực vào việc duy trì hòa bình, ổn định tại các khu vực và trên thế giới.