Những vấn đề mới, khó khăn, vướng mắc trong công tác Thi hành án hình sự và một số giải pháp đặt ra trong tình hình hiện nay

            Ảnh minh họa

Công tác quản lý can phạm nhân ở Trại tạm giam, Nhà tạm giữ vẫn còn sơ hở, thiếu sót, vẫn còn để xảy ra tình trạng phạm nhân trốn, đánh nhau gây thương tích, vi phạm Nội quy giam giữ, tự sát…; lực lượng Cảnh sát THAHS và HTTP ở các đơn vị, địa phương còn thiếu và chưa đáp ứng yêu cầu về chuyên môn, nghiệp vụ. Phần lớn chưa qua đào tạo chuyên môn về lĩnh vực THAHS và HTTP; cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật tại Trại tạm giam, Nhà tạm giữ chưa đáp ứng yêu cầu theo quy định, không đảm bảo an toàn cơ sở giam giữ, một số nơi quá tải ảnh hưởng đến hiệu quả công tác. Cơ sở giam giữ những năm gần đây tuy đã được quan tâm đầu tư xây dựng, nhưng do tình hình số lượng phạm nhân tiếp tục tăng, cơ sở giam giữ thiếu, một số đơn vị công trình giam giữ xuống cấp, chưa được cải tạo sửa chữa.

            Công tác thi hành án tử hình còn bất cập, nhiều trường hợp giam giữ kéo dài nhiều năm, trong khi đó bị án luôn tìm mọi cách chống phá, trốn, thậm chí xin được thi hành án sớm…; cơ sở vật chất, trang thiết bị, dụng cụ phục vụ thi hành án tử hình bằng tiêm thuốc độc gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc; đối tượng giam giữ là người nước ngoài, số tội phạm hình sự đặc biệt nguy hiểm, mức án cao, nhiều tiền án, nghiện ma túy… có những diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều yếu tố mất an toàn.

            Công tác trích xuất phạm nhân phục vụ hoạt động điều tra, truy tố, xét xử gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong việc trả lại phạm nhân hết thời hạn trích xuất về lại Trại giam, trại tạm giam, cơ quan THAHS Công an cấp huyện cách xa gây khó khăn cho công tác áp giải, tốn kém kinh phí, không an toàn. Trường hợp phạm nhân gây án mới trong trại giam được trích xuất về trại tạm giam để điều tra, truy tố tội mới, sau đó xét xử xong trả lại trại cũ dẫn đến phạm nhân có thể tiếp tục trả thù nhau…

            Biên chế cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ quản lý phạm nhân tại Trại tạm giam; Nhà tạm giữ còn thiếu, nhất là thiếu cán bộ có trình độ chuyên ngành khoa học kỹ thuật như: sư phạm, y tế hoặc chuyên môn khác để phục vụ giáo dục, cải tạo phạm nhân cũng rất khó khăn. Trình độ nghiệp vụ, pháp luật của CBCS làm nhiệm vụ quản lý, giáo dục phạm nhân hạn chế, nên dẫn đến các vi phạm vẫn còn, nhất là không thực hiện đúng các quy định về quản lý, giam giữ để đối tượng lợi dụng trốn khỏi nơi giam, tự sát. Việc bổ nhiệm chỉ huy cấp đội tại một số đơn vị nhân sự chưa đáp ứng tiêu chuẩn bậc học nên thiếu lãnh đạo, chỉ huy cấp đội.

            Công tác phối hợp với Tòa án, Viện kiểm sát trong việc chuyển giao bản án, quyết định thi hành án, kiểm tra giám sát thi hành án hình sự chưa được chặt chẽ và thường xuyên, nhiều trường hợp bị thất lạc hồ sơ thi hành án. Việc tiếp nhận, quản lý, giáo dục, giúp đỡ người bị án treo, cải tạo không giam giữ, cấm cư trú, quản chế, người bị kết án phạt tù được hoãn, tạm đình chỉ chấp hành án, công tác tái hòa nhập cộng đồng đối với người chấp hành xong án phạt tù… chưa được chính quyền, đoàn thể địa phương quan tâm đúng mức.

            Việc thi hành án phạt trục xuất đối với những trường hợp chưa thực hiện hình phạt bổ sung là tiền, chưa bồi thường dân sự gặp khó khăn do đối tượng bị trục xuất không có khả năng kinh tế để thực hiện hoặc nước có công dân bị phạt trục xuất chưa có cơ quan đại diện ngoại giao tại Việt Nam, một số trường hợp phải tạm thời lưu trú thời gian dài tại nhà khách của các Trại giam để chờ giải quyết, gây khó khăn cho các Trại giam trong bố trí ăn ở, quản lý…

            Công tác thi hành phần dân sự trong các bản án hình sự đối với phạm nhân đang chấp hành án tại các Trại giam quy định rõ trách nhiệm, quyền hạn của Trại tạm giam trong việc thu tiền án phí, tiền phạt và các khoản thu khác đối với người phải thi hành án và người được thi hành án dân sự đang chấp hành án phạt tù tại các trại giam. Nhưng đến nay, các ngành liên quan chưa ban hành Thông tư liên tịch hướng dẫn các Trại giam và cơ quan THADS phối hợp thực hiện, nên các Trại giam và cơ quan THADS tại địa phương lúng túng về thủ tục giải quyết trong việc xác nhận kết quả thi hành án dân sự; quản lý, chuyển giao khoản tiền cho cơ quan THADS…

            Để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác thi hành án Luật THAHS và HTTP trong thời gian tới trên địa bàn tỉnh Kon Tum, trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về thi hành án hình sự, tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong án phạt tù, dưới góc độ nghiên cứu cá nhân, xin kiến nghị một số nội dung cần tập trung chỉ đạo như sau:

1. Đối với Bộ Công an:

Tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy làm công tác thi hành án hình sự từ Cục đến Công an các đơn vị, địa phương. Chỉ đạo rà soát đội ngũ cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ thi hành án hình sự, bố trí đủ biên chế đảm bảo chất lượng cán bộ. Tiếp tục tổ chức tập huấn chuyên sâu Luật thi hành án hình sự và các văn bản hướng dẫn thi hành cho CBCS làm nhiệm vụ thi hành án hình sự, đặc biệt là đội ngũ cán bộ chủ chốt Công an, UBND cấp xã về công tác thi hành án hình sự khác ngoài án phạt tù; công tác tái hòa nhập cộng đồng đối với người chấp hành xong án phạt tù.

Tiếp tục tăng cường chỉ đạo, hướng dẫn Công an các đia phương thực hiện tốt công tác thi hành án hình sự, nhất là công tác theo dõi, quản lý chặt chẽ số người bị kết án tù còn ở ngoài xã hội, người bị kết án tù được hưởng án treo, cải tạo không giam giữ, cấm cư trú, tước một số quyền công dân, cấm đảm nhiệm chức vụ… nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ và đưa công tác này vào nề nếp.

Chỉ đạo Công an các địa phương thực hiện đúng các quy định pháp luật trong dẫn giải người làm chứng, áp giải bị can, bị cáo và bảo vệ an toàn các phiên tòa; hỗ trợ thi hành án dân sự không để vụ việc phức tạp xảy ra. Thống nhất với cơ quan tư pháp liên quan hướng dẫn xử lý các vật chứng còn tồn đọng và tháo gỡ những khó khăn trong công tác quản lý kho vật chứng.

Chỉ đạo thực hiện nghiêm túc chế độ báo cáo thống kê về thi hành án hình sự; tiếp tục đẩy mạnh công tác cải cách hành chính trong các khâu, các mặt công tác; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động THAHS và HTTP trong Công an nhân dân nhằm ngăn chặn kịp thời những tiêu cực và kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm minh những hành vi vi phạm pháp luật, nguyên tắc, quy trình công tác; chấn chỉnh những sơ hở, thiếu sót, tồn tại trên các mặt công tác thuộc lĩnh vực THAHS và HTTP.

2. Đối với Công an tỉnh:

Tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng cho CBCS; làm tốt công tác cán bộ, thực hiện tốt chế độ chính sách đối với CBCS trực tiếp làm nhiệm vụ THAHS và HTTP; có chính sách hợp lý trong việc tuyển chọn cán bộ có trình độ chuyên môn về khoa học kỹ thuật, y tế, quản lý kinh tế phục vụ tại các cơ sở giam giữ trên địa bàn tỉnh, đặc biệt chú trọng chính sách bồi dưỡng, đào tạo nâng cao trình độ về chính trị, pháp luật, nghiệp vụ, khoa học kỹ thuật nhằm đáp ứng yêu cầu công tác THAHS trong tình hình mới.

Duy trì định kỳ tổ chức giao ban với các cơ quan Viện Kiểm sát, Tòa án, cơ quan thi hành án hình sự cùng cấp để kịp thời thông báo, trao đổi về công tác thi hành án hình sự, giải quyết những khó khăn, vướng mắc, vi phạm trong công tác thi hành án hình sự, góp phần thực hiện tốt chức năng thi hành án hình sự trong các cơ quan tư pháp. Chấp hành nghiêm túc các quy định của Luật Thi hành án hình sự, thực hiện đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ, chủ động nắm chắc tình hình can phạm nhân; phát hiện kịp thời và đấu tranh phòng ngừa các hoạt động chống phá, trốn khỏi nơi giam, vi phạm Nội quy giam giữ của can phạm nhân, kiên quyết không để xảy ra đột xuất, bất ngờ đảm bảo an ninh, an toàn cơ sở giam giữ trong mọi tình huống.

Tiếp tục chú trọng nghiên cứu đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục, học tập pháp luật, văn hóa, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân. Thực hiện nghiêm túc, đảm bảo chế độ về ăn, mặc, ở, khám chữa bệnh, thăm gặp thân nhân; nhận, gửi thư, nhận tiền, quà và liên lạc điện thoại với thân nhân theo đúng quy định. Lập hồ sơ đề nghị tạm đình chỉ chấp hành án kịp thời các trường hợp phạm nhân bị bệnh nặng, phạm nhân nữ có thai, nuôi con nhỏ dưới 36 tháng tuổi.

Định kỳ hoặc đột xuất chỉ đạo Cơ quan THAHS tổ chức Hội nghị chuyên đề, sơ kết, tổng kết về công tác THAHS và HTTP; đánh giá kết quả đạt được, tìm ra khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân nhằm giúp cho đội ngũ CBCS trực tiếp làm công tác THAHS có điều kiện học tập, trao đổi kinh nghiệm nhằm phục vụ tốt hơn trong công tác chuyên môn. Đồng thời, nhân rộng tập thể, các cá nhân điển hình tiên tiến trong công tác để động viên, khen thưởng kịp thời tinh thần, trách nhiệm và nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác THAHS và HTTP trong thời gian tới./.