Tết độc lập – Bàn về việc đặc xá phạm nhân

Chỉ còn một ngày nữa là đến Tết độc lập, đi dọc trên khắp các ngã đường từ Bắc vào Nam, từ miền xuôi lên miền ngược, cờ, hoa, khẩu ngữ “Chào mừng lễ quốc khánh 2/9” tung bay trong nắng sớm. Những người con xa quê háo hức kỳ nghĩ lễ tết độc lập sum vầy bên gia đình, người thân.

Bỗng ngậm ngùi cho những mảnh đời, số phận đang từng ngày ngong ngóng về gia đình, quê hương qua song sắt nhà tù. Không ai khác, họ là những phạm nhân đang phải trả giá cho những hành vi phạm tội của mình.

Với truyền thống nhân đạo của Đảng và Nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam: “Đánh kẻ chạy đi, không ai đánh người chạy lại”. Vì vậy, vào các dịp lễ lớn, sự kiện trọng đại của dân tộc, Nhà nước ta lại tổ chức đặc xá tha tù trước thời hạn cho các phạm nhân có đủ điều kiện trở về đoàn tụ với gia đình, làm cho không khí những ngày lễ, tết càng trở nên ý nghĩa, hân hoan hơn. 

Để được hưởng sự khoan hồng đặc biệt này, các phạm nhân phải hội đủ các điều kiện luật định, được áp dụng cho những người bị kết án phạt tù có thời hạn; Người bị kết án tù chung thân, do Chủ tịch nước quyết định, được xác định như: trường hợp tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn, ân giảm hình phạt tử hình xuống hình phạt tù chung thân cho người bị kết án tử hình hoặc miễn chấp hành hình phạt cho người đang được hoãn, tạm đình chỉ thi hành án.

Tuỳ thuộc vào hoàn cảnh lịch sử cụ thể và những mục đích khác nhau của mỗi lần đặc xá mà điều kiện, tiêu chuẩn xét đặc xá được quy định khác nhau. Nhưng nhìn chung, điều kiện, tiêu chuẩn xét đặc xá gồm có điều kiện quy định tại khoản 1 Điều 10 Luật đặc xá. Cụ thể: xếp loại cải tạo từ loại khá trở lên; khi được đặc xá không làm ảnh hưởng đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội; đã chấp hành án phạt tù ít nhất là 1/3 thời gian đối với tù có thời hạn; ít nhất là 14 năm đối với hình phạt tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn. Ngoài ra, phạm nhân phải chấp hành xong hình phạt bổ sung là phạt tiền, bồi thường thiệt hại, án phí hoặc nghĩa vụ dân sự khác.

 Điều 11 Luật đặc xá năm 2007 cũng quy định: những người có đủ điều kiện quy định tại Điều 10 của Luật này sẽ không được đề nghị đặc xá trong các trường hợp sau: “Bản án hoặc quyết định của Tòa án đối với người đó đang có kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm; Đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi phạm tội khác; Trước đó đã được đặc xá;Có từ hai tiền án trở lên; Trường hợp khác do Chủ tịch nước quyết định”.

Có thể nói rằng, trong những năm qua, việc đặc xá của Nhà nước ta đã được cộng đồng xã hội Việt Nam thừa nhận và ngay cả dư luận quốc tế cũng nhận thấy rất rõ, nhất là các cơ quan tổ chức nhân đạo trong và ngoài nước và những ai quan tâm đến lĩnh vực hoạt động nhân quyền của Nhà nước ta.

Điều đáng mừng là đa số những phạm nhân được đặc xá trong những lần đặc xá trước, đã thể hiện quyết tâm “làm lại cuộc đời”, sớm hoà nhập cộng đồng, và không ít người đã trở thành gương tốt về việc sửa đổi lầm lỗi trước đó bằng những việc làm đầy tính hướng thiện, được cộng đồng hoan nghênh. Kết quả ấy phần nào nói lên sự cố gắng không mệt mỏi trong việc quản lý, giáo dục, hướng nghiệp, hết lòng hết sức giúp cho phạm nhân cải tạo tốt của các ban giám thị tại các trại giam. Tuy nhiên, cũng thật buồn vì vẫn còn những trường hợp sau khi được đặc xá vẫn “ngựa quen đường cũ”...

Thực tế công tác đặc xá ở Việt Nam cho thấy, so với nhiều nước khác trên thế giới thì số lượng phạm nhân được hưởng đặc xá mỗi lần rất lớn, có thể lên tới hàng chục nghìn người từ các trại giam được trả về xã hội. Do đó, công tác hậu đặc xá, hạn chế tái phạm là cực kỳ quan trọng, nếu không sẽ “lợi bất cập hại”.

Vì vậy, ngay từ khâu rà soát, lập danh sách và xét duyệt hồ sơ đề nghị đặc xá phải được diễn ra đúng quy trình chặt chẽ, thực hiện công khai, minh bạch với toàn xã hội và phải chịu sự giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và của nhân dân. Việc đặc xá phải được thực hiện đúng người, đúng pháp luật, bảo đảm những phạm nhân khi được đặc xá sẽ không làm ảnh hưởng đến tình hình an ninh trật tự, an toàn xã hội.

Nhân dịp chào mừng 69 năm ngày Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam (02/9/1945 -02/9/2014) xin được gửi lời chúc sức khỏe, chúc công tác tốt tới các Cán bộ lực lượng Công an nhân dân nói chung và các Cán bộ quản lý trại giam nói riêng.

Hi vọng các phạm nhận được đặc xá sẽ hoàn lương, tái hòa nhập cộng đồng, cùng chung tay góp sức xây dựng cuộc sống mới ngày càng giàu đẹp.

Huyền Trần (Văn phòng luật sư Quang Phạm)